با وجود قدمت هزاران ساله فعالیت‌های اکتشافی و استخراجی، بهره‌برداری از معادن تا بدان‌جا توجیه‌پذیر است و قابلیت اجرایی دارد که شرایط زیستی بشر را به خطر نیندازد. طرح بهره‌برداری از معدن مس علی‌آباد شهرستان تفت، بین سازمان صنایع مس ایران، مردم منطقه و تشکل‌های زیست محیطی استان کشمکش‌هایی را ایجاد کرده است و بسیاری از کارشناسان، آلودگی آب‌های منطقه، ریزش قنوات، افزایش خطر زلزله به‌دلیل انفجارهای معدنی، نابودی مراتع و حیات وحش، تخریب روستاها و از بین رفتن کشاورزی و باغداری در منطقه را از جمله تبعات منفی ناشی از اجرای این طرح عنوان می‌کنند.
اعظم حبیبی‌پور ، کارشناس مسئول زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد با انتقاد از اجرای طرح بهره‌برداری از معدن مس علی‌آباد می‌گوید: «با عملیاتی شدن این طرح آسیب‌های وارده بر کل زیستبوم منطقه در حدی است که تبعات منفی آن تا سال‌ها ادامه خواهد داشت.»
وی معتقد است که علاوه بر تخریب زمین، آزاد شدن مواد سمی، زه‌کشی اسیدی معادن، آلودگی صوتی و به تبع آن افزایش بیماری‌ها و مهاجرت مردم تنها بخشی از عوامل زیان بار حاصل از بهره‌برداری از این معدن خواهد بود.
توسعه صنایع و افزایش میزان تولیدات صنعتی، من
ر به تولید مقادیر بسیاری مواد زائد و محصولات جانبی بی‌ارزش می‌شود که منشأ پدید آمدن مشکلات مختلف زیست‌محیطی است. به گفته حبیبی پور، با بهره‌برداری از این معدن در نزدیکی گسل دهشیر روستای علی‌آباد آب‌های زیرزمینی منطقه به‌شدت دچار آلودگی خواهند شد.
همچنین انباشت دورریز‌های همراه مواد معدنی و ترکیبات شیمیایی محلول‌های قابل نشت حاصل از این باطله‌ها به‌عنوان منبع مهم آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی محسوب
می‌شود. این در حالی است که مسئولان معدن معتقدند چون مردم این منطقه از بیکاری رنج می‌برند می‌توان از ظرفیت‌های این معدن برای اشتغال‌زایی استفاده کرد.
حبیبی‌پور در پاسخ به این سؤال که آیا راهکاری وجود دارد که با کمترین آسیب بتوان از مزایای این صنعت بهره‌مند شد خاطرنشان می‌کند: «این معدن تنها برای 60 نفر شغل ایجاد خواهد کرد. در مقابل، نابودی اراضی کشاورزی، مراتع، حیات وحش و آلودگی آب‌های زیر‌سطحی و بیماری‌های حاصل از گرد و خاک را در پی خواهد داشت.
به همین دلیل نه‌تنها مقرون به صرفه نیست بلکه هزینه‌های زیادی را به مسئولان و مردم تحمیل خواهد کرد. از سوی دیگر بهره‌برداری از این معدن با اصل‌های 48 و 50 قانون اساسی منافات دارد، چرا که براساس این اصول، معادن و مراتع جزء انفال است و متعلق به عموم ملت است و اینکه فعالیت‌هایی که موجب آلودگی محیط زیست و به خطر انداختن نسل آینده می‌شود ممنوع اعلام شده است.»
این کارشناس مسئول با بیان اینکه روستای علی‌آباد یکی از مناطق سرسبز و گردشگری کشور است عنوان می‌کند: «در دور دوم سفر هیات دولت این منطقه به‌عنوان یکی از مناطق گردشگری مطرح شد که راه‌اندازی معدن مس با این طرح کاملا مغایرت دارد.»
قنات‌ها خشک شدند
روستای علی‌آباد با داشتن 250 رشته قنات، آب مورد نیاز منطقه را تامین می‌کند. به گفته یکی از اهالی روستا در اثر چاله‌های ایجاد شده ناشی از اکتشاف معدن بسیاری از این قنات‌ها مانند قنات دامک خشک شده‌اند. حبیب اسداللهی معتقد است که روستای علی‌آباد از ویژگی‌هایی برخوردار است و ظرفیت‌های خوبی برای توسعه گردشگری دارد. این در حالی است که بهره‌برداری از معدن مس جز نابودی روستا دستاورد دیگری برای ساکنان این منطقه نخواهد داشت.
وی یکی از تبعات منفی بهره‌برداری از این معدن را مهاجرت اهالی روستا به‌دلیل مزاحمت‌های ایجاد شده عنوان می‌کند. تشکل مردم نهاد جمعیت واقفان سبز به‌عنوان یکی از دوستداران محیط زیست نیز مخالفت خود را با استفاده و بهره‌برداری از این معدن مس اعلام کرده است. مدیرعامل این جمعیت به همشهری می‌گوید: «اکثر سازمان‌ها مانند وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست مخالفت خود را با عملیاتی شدن این طرح به دلیل اثرات زیان‌بار بر طبیعت و محدود بودن ذخایر این منطقه و همچنین پایین بودن عیار مس اعلام کرده‌اند.»
سیدعباس هاشمی یادآور می‌شود: «منطقه علی‌آباد شهرستان تفت به دلیل موقعیت بالادستی و ییلاقی خود منبع تامین آب سفره‌های زیرزمینی در دشت یزد، اردکان و باغ‌ها و اراضی کشاورزی پایین دست است و به گفته برخی صاحبنظران این معدن با توجه به موقعیت منطقه می‌تواند سبب آلودگی آب‌ها و منابع زیست‌محیطی شود.»
اما محمدعلی اسماعیلی، رئیس شورای اسلامی شهر تفت نظر مخالفی در این باره دارد. وی با ابراز خشنودی از کارهای اجرایی معدن مس می‌گوید: «اکثر طرح‌های معدن همراه با مشکلات زیست‌محیطی خواهد بود اما با توجه به اینکه این طرح، طرح اشتغال‌زایی خواهد بود می‌تواند برای مردم منطقه نوید بخش روزهای خوشی باشد، هر چند لازم است تبعات منفی آن را به حداقل رساند.»
سیدحسین موسوی، معاون اداره منابع طبیعی استان یزد نیز در این باره توضیح می‌دهد: «در دوره دوم سفر هیات دولت تامین زیرساخت‌ها و ساز و کار اجرایی طرح معدن مس علی‌آباد تصویب شد، که در همان زمان با مخالفت مدیر وقت سازمان محیط زیست روبه‌رو شد. به همین دلیل هنوز برای بهره‌برداری از این معدن اعلام رسمی نشده است.»
وی با اعلام اینکه دریافت مجوز از سازمان حفاظت محیط‌زیست برای بهره‌برداری از معدن الزامی است تصریح می‌کند: « در یک نشست مشترک بین سازمان محیط زیست و صنایع و معادن موضوع بهره‌برداری از این معدن ارزیابی می‌شود و درصورت ادامه اختلافات بین این دو سازمان نظر رئیس جمهور اعمال خواهد شد.»
استخراج معدن منطقی است
رئیس دانشکده معدن و متالورژی دانشکده یزد نیز در این باره می‌گوید:« با توجه به عملیات اکتشافی و معدنی و بررسی‌های انجام گرفته در منطقه مشخص شده بهره‌برداری از معادن مس علی‌آباد و دره زرشک کاملا مقرون به صرفه است و باعث رونق اقتصادی و اشتغال زایی می‌شود.»
عبدالحمید انصاری معتقد است که اجرای طرح‌های معدنی در همه دنیا با مشکلاتی از جمله مشکلات زیست‌محیطی همراه است اما راه حل‌های علمی برای به حداقل رساندن این مشکلات وجود دارد که با مطالعه جامع و دقیق باید مورد توجه جدی قرار گیرد.وی خاطرنشان می‌کند: «عیار حد اقتصادی کانسارهای مس پورفیری در دنیا حدود 2/0 درصد است در حالی‌که طبق بررسی‌ها در منطقه علی‌آباد متوسط عیار مس در حدود 1/0 درصد است و با در نظر گرفتن این موضوع که حجم باطله برداری از این معادن بسیار پایین است استخراج از این معدن منطقی به‌نظر می‌رسد.»
به گفته وی معدن علی‌آباد یکی از ذخایر طبیعی و خدادادی است که باید از آن بهره‌برداری شود اما نمی‌توان وضعیت زیست‌محیطی منطقه و آسیب‌های ناشی از آن را نادیده گرفت.
